لغت «چک» لغتی فارسی است و از این زبان به زبان‌های دیگر وارد شده‌است.چک به معنی برگه ی تاریخ‌دار و دارای ارزش مالی است که معمولاً برای خرید در حال و پرداخت در آینده استفاده میشود.ماده ۳۱۰ قانون تجارت چک را چنین معرفی می کند «چک نوشته ای است که به موجب آن صادر کننده وجوهی را که نزد محال علیه دارد کلاً یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار می نماید» اما ماده ۲ قانون صدور این سند پولی, آن را سندی می‌داند که به عهده بانک‌های دایر به موجب قانون ایران صادر شده باشد, یعنی چه که از نظر قانون اخیر, نوشته است که به عهده یک بانک صادر شده باشد و به عبارت دیگر نوشته ای که محال علیه آن یک بانک است. با توجه به دو ماده فوق عرف موجود در ایران چک عبارت است از « ورقه ای که به وسیله آن صادر کننده مبالغی را که بانک در حساب او نگه داشته خود برداشت می‌کند و یا به بانک دستور می دهد که آن را به شخص ثالث یا به حواله کرد شخص مذبور پرداخت کند ».
این کاغذ پولی از این نظر که یک سند شکلی است و سه نفر (صادر کننده ,دارنده و بانک ) در آن نقش دارند مانند برات است اما پرداخت وجه این کاغذ پولی برخلاف برات فوری است و بنابراین اصول برای پرداخت آن از سوی دارنده مهلتی به صادرکننده داده نمی‌شود ولی چون اعتبار آن از نظر شخص یا اشخاص ثالث به عمل حقوقی صدور آن بستگی دارد حقوق مربوط به این سند پولی با استفاده از حقوق مربوط به برات نوشته میشود.
صاحب چک پس از نوشتن مبلغ ارزش آن و تاریخ موردنظر برای وصول، چک را امضا می‌کند. در تاریخ ذکر شده ( تاریخ سررسید ) فردی که چک را دریافت کرده‌است به بانک مراجعه می‌کند و مقدار وجه مشخص شده را از حساب جاری فرد صادرکننده دریافت می‌کند.
صدور برگ چک مانند چاقوست که هم می شود از آن خوب استفاده کرد و هم بد. باید قبل از دادن دسته چک به یک فرد قوانین و فرهنگ استفاده از آن به او بطور کامل آموزش داد. خیلی ها به دلیل ناآگاهی و استفاده ناصحیح از چک به زندان افتاده و مشکلات جدی ای برایشان پیش آمده است.
مواردی که لازم است دارندگان چک وصاحبان حساب جاری رعایت کنند تا از دسته چک آنان سوء استفاده نشود؛
درهنگام نوشتن متن چک سعی کنید خودتان وباقلم خودتان متن چک رابنویسید حتی اگرطرف مقابل شمامورد اعتماد شما باشد هرگزاجازه ندهیددیگران متن چک رابنویسند.درقسمت «مبلغ چک» هم تومان رابنویسیدوهم ریال را، مثلا: دومیلیون تومان برابربا بیست میلیون ریال .درقسمت «دروجه » سعی کنیدکه وجه رابه اسم شخص بنویسیدوتامی توانید از نوشتن کلمه حامل خودداری کنید. بعدازآنکه اسم طرف رانوشتید، برای جلوگیری ازسوء استفاده احتمالی بنویسید که چک «بابت » چه چیزی صادرشده است ، مثلا « آقای علی محمدی بابت خرید یک دستگاه ماشین » درداخل شکل مستطیل که بایدمبلغ به عدد نوشته شودسعی کنیدازسمت چپ باکمترین فاصله به حرف « ر» درکلمه « ریال » شروع به نوشتن کرده وپس ازنوشتن مبلغ درجلوی آن تاانتهای مستطیل خط تیره کشیده شود.
پس از نوشتن عدد مورد نظربرای جلوگیری اززیادنمودن رقم،چسب نواری روی مبلغ چسبانیده شود.
چنانچه بدون قلم خوردگی چک رانوشتیدوامضاء کردیددربالای شکل مستطیل که رقم رانوشتیداین کلمه را امضاء کنید؛× بدون خط خوردگی × ودوطرف آن راباعلامت ضربدر«×» ببندید و اگر چنانچه در هنگام نوشتن دچارقلم خوردگی شد ولواین که یک حرف یایک عدد باشد پشت چک قید کنید که: مبلغ فلان و تاریخ فلان صحیح است و قلم خوردگی از اینجانب می باشد این جمله رادر پشت چک در گوشه ای قید کنید و امضاءنموده و سپس زیرآن را خط بکشیید.
- در انتخاب امضاء برای چک سعی کنید از امضاء ساده که قابل جعل باشد خودداری کنید وزیرامضاء نام و نام خانوادگی را به همراه تاریخ با خط خودقیدکنید.
- پس از صدور برگ چک ته چک رانیزکامل کنید و تاریخ چک و مبلغ چک و این که چک را به چه کسی دادید؛ حتما قید کنید.
- از نمونه امضاء خود در قسمت تته چک و برگ چک خودداری کنید تا چنانچه مورد سرقت قرار گرفت جعل نمونه امضاء صورت نگیرد.
- همیشه سعی کنید دسته چک را درجای امن قراردهید و ازقرار دادن آن در ماشین و یا ککشوی میز کاری که فاقد قفل است و یاجیب پیراهن خودداری کنید.
شرایط شکلی چک
- طبق ماده ۳۱۱ قانون : در این کاغذ پولی باید محل و تاریخ صدور قید شده و به امضای صادر کننده برسد. پرداخت وجه نباید وعده داشته باشد.
- عنوان و برگه چاپی: طبق ماده ۳۱۰ قانون تجارت قید عبارت چک در قانون تصریح نشده است اما عملا بر روی ورقه چاپی عنوان آن قید می شود. اما طبق قانون نوشتن مندرجات آن در برگه مخصوص الزامی نمی باشد.
- نام پرداخت کننده: باید دقت شود که مطابق قانون تجارت حتما نام پرداخت کننده نباید بانک باشد ولی طبق قانون، نام پرداخت کننده حتما باید بانک باشد. بانک هم میتواند دولتی باشد و هم خصوصی اما قانون صدور چک موسسات مالی و اعتباری و صندوق های قرض الحسنه را در بر نمیگیرد.
- قید مکان صدور: اگر مکان صدور قید نشود محل پرداخت ، محل صدور تلقی می شود.
- نام محال علیه: طبق ماده ۱۰ قانون، باید محال علیه وجود داشته باشد. البته امروز عملا در برگه های چاپی نام بانک پرداخت کننده قید می شود.
- تاریخ صدور : باید متضمن روز ، ماه و سال باشد.
- قید نام دارنده: اگر نام دارنده قید نشود و در وجه حامل صادر شود ایرادی ندارد .
- امضاء : بر خلاف برات و سفته که با مهر یا امضاء صادر میشود این کاغذ پولی فقط با امضا صادر کننده معتبر است.
طبق ماده ۹ قانون بانک ها مکلفند روی هر برگ نام صاحب حساب را قید نماید.قید مبلغ علی رغم عدم تصریح قانون گذار الزامی می باشد. در قانون تجارت تصریحی در مورد قید مبلغ به حروف یا رقم وجود ندارد.قید مکان تادیه الزامی نمی باشد اما عملا در فرم چاپی قید می شود.
اقسام چک
- چک بحواله کرد
- چکی است که نام گیرنده در آن ذکر نشده باشد و او می‌توان در بانک آن را امضا کرده و وجه آن را بستاند یا به دیگری انتقال دهد
- چک بسته Cheque barre
- چکی است که روی آن دو خط کشیده شده باشد؛ و بانک دیگری میتواند آن را دریافت کند و به کسان متفرقه پرداخت نمی‌گردد
- چک بی محل
- (تجارت، جزا) چکی است که صادرکننده آن پول یا اعتبار نزد محال علیه چک نداشته باشد. اگر پس از تاریخ صدور چک وجه آن را بردارد یا کمتر از مبلغ چک محل داشته باشد باز هم آن چک بی محل به‌شمار می‌رود کشیدن چک بی محل اگر چنانچه دارای عناصر جرم غش باشد از نظر اسلامی جرم است.
- آنچه که در قانون صدور چک مصوب ۱۶/۴/۱۳۵۵ با اصلاحات بعدی برای مرتکبین بزه صدور چک بلامحل پیش‌بینی گردیده تقریباً به نوعی در مقام اثبات آن به چک روز غیرممکن است چراکه بیشتر قانون تا آنجائیکه بایستی به ضمانت اجرای آن می‌اندیشیده به فکر کم کردن مراجعین برای سیستم دادگستری بود یا شاید بانک‌ها از انجام وظایف قانونی در رابطه با صدور چک مقصر هستند
- چک پرداختی Cancelled cheque چکی است که بانک وجه آن را به ذی نفع پرداخته باشد.
- چک تضمین شده چکی است که یک بانک آن را ظهرنویسی کند. به این ترتیب اداء وجه چک را تضمین کرده‌است.
- چک در وجه حامل چکی است که در آن نوشته میشود در وجه حامل (به حامل چک) بپردازید نام کس معین در آن نوشته نمی‌شود و هرکس آن را به بانک ارائه و امضاء کند مستحق وصول وجه چک است.
- چک سفید چکی است که صادرکننده آن را امضاء می‌کند بدون ذکر وجه چک؛ در واقع مصداق مفهوم کلی سفید مهر است.
- چک نقد شده به معنی چک پرداختی است.
- چک نویس یعنی سند نویس، محرّر سند، سردفتر کنونی هم چک‌نویس است. خاقانی گوید: مشتری چک‌نویس قدر تو بس که سعادت، سجل آن چک تست
- چک وعده دار چکی است که صادرکننده به محال علیه چک، دستور ادا وجه را در رأس موعدی معین بدهد. مفهوم چک بر آن صادق است.
صدور چک پر کردن فرم خام چک و جداسازی آن از دفترچه، مهر و امضا کردن آن و اعطای آن به متعامل، فرایند صدور چک را شکل می‌دهند. امروزه برای صدور چک نرم‌افزارهایی ارائه شده‌است که نرم‌افزار خزانه داری از آن جمله‌اند.
مطالبه وجه چک
در دعوای پرداخت وجه چک دادگاهی که قانون آن را شایسته رسیدگی می‌داند؛ دادگاه عمومی حقوقی است که بانک صادرکننده گواهی عدم پرداخت در حوزه آن قرار گرفته است یعنی محکمه‌ای که چک را برای پرداخت به وصول چک برگشتی ارائه داده‌اید.
مراحل رسیدگی به دعوا
گام بعدی تقدیم دادخواست است که برای شروع رسیدگی در دادگاه ارائه آن ضروری است. در این فرم چاپی اطلاعاتی از شما به عنوان آغازکننده دعوا یا خواهان خواسته شده است؛ از جمله این اطلاعات مشخصات و محل اقامت خواهان، مشخصات و محل اقامت خوانده یا مسئول چک و ذکر خواسته یا همان درخواست پرداخت وجه است.
به علاوه لازم است هزینه دادرسی نیز پرداخت کنید. این هزینه در دعوای شما با توجه به وجه چک محاسبه و دریافت میشود؛ به این صورت که به ازای یک میلیون اول وجه، ۵/۱ درصد و به ازای مازاد آن یک میلیون، ۲ درصد هزینه دادرسی محاسبه و دریافت خواهد شد.
اجرای رای دادگاه برای وصول چک
با اعلام پایان یا ختم رسیدگی از سوی دادگاه، قاضی در صورت امکان در همان جلسه رای صادر می‌کند؛ در غیر اینصورت همان طور که معمول است حداکثر تا یک هفته از زمان اعلام ختم دادرسی رای صادر میشود. پس از صدور رای و ابلاغ آن به طرفین دعوا به وسیله ماموران دادگاه، نوبت به تجدیدنظرخواهی می‌رسد. منظور از تجدیدنظر خواهی همان رسیدگی مجدد به دعوای رسیدگی شده است که از سوی دادگاهی با درجه بالاتر صورت می‌گیرد. در دعوای درخواست وجه چک با توجه به میزان مبلغ چک که در آغاز دعوا در دادخواست نوشته‌اید مشخص میشود که آیا امکان تجدیدنظرخواهی وجود دارد یا خیر.
در صورتی که مبلغ بیش از سه میلیون ریال باشد هر یک از شما یا طرف مقابل در صورتی که حکم علیه‌تان صادر شده باشد، میتواند درخواست تجدیدنظر خواهی کند. بنابراین از تاریخ ابلاغ رای تا ۲۰ روز در صورت اقامت در ایران یا تا ۲ ماه در صورت اقامت در خارج از کشور فرصت وجود دارد تا با مراجعه به یکی از دو دادگاه (محل صدور رای یا دادگاه تجدیدنظر استان محل سکونت خود)درخواست تجدیدنظرخواهی کنید.
نکته) طبق قانون سابق برای اینکه صادرکننده در فاصله بین صدور حکم و رسیدگی بازداشت نشود تنها قرار تأمینی که دادگاه می‌توانست از او اخذ کند وجه الضمان نقدی یا ضمانت نامه بانکی معتبر معادل مبلغ چک بود اما طبق قانون جدید دادگاه میتواند یکی از قرارهای تأمین کفالت یا وثیقه اعم از وجه نقد یا ضمانت نامه بانکی یا مال منقول یا غیرمنقول را اخذ کند.
در صورتی که مبلغ چک بیش از سه میلیون ریال نباشد یا اینکه مبلغ بیش از مقدار فوق باشد اما در مهلت ۲۰ روزه اقدام به تجدیدنظر نکنید حکم قطعی میشود و میتواند اجرا شود؛ همین طور است زمانی که با تجدیدنظرخواهی از رای، دعوا مورد رسیدگی مجدد قرار بگیرد.
اما در مورد اجرا باید خاطرنشان کرد که به موجب ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت مالی در صورت حکم دادگاه بر پرداخت وجه چک، نخست محکوم یا همان مسئول چک الزام به پرداخت میشود اما در صورت بی‌توجهی وی به الزام، اگر مالی از او در دسترس باشد آن مال توقیف و به میزان وجه چک از حاصل فروش آن به شما به عنوان دارنده پرداخت میشود و در غیر این صورت، چنانچه اعسار یا ناتوانی مالی فرد محکوم اثبات نشود به درخواست شما درباره وصول چک برگشتی تا زمان پرداخت حبس خواهد شد.
- دارنده چک میتواند در صورت برگشت چک و عدم پرداخت طبق قوانین و آئین‌نامه‌های مربوط به اجرای ثبت اسناد رسمی وجه چک یا باقی‌مانده آن را وصول کند.
- دارنده چک میتواند محکومیت صادرکننده را نسبت به پرداخت کلیه خسارات و هزینه‌ها اعم از اینکه قبل از صدور حکم یا بعد از آن باشد از دادگاه تقاضا کند این دادخواست باید به دادگاه صادرکننده حکم تقدیم شود.
- کلیه خسارات و هزینه‌های وارده شامل خسارت تأخیر تادیه‌است بر اساس نرخ تورم که توسط بانک مرکزی اعلام میشود، قابل مطالبه‌است و این خسارت هزینه‌های دادرسی و حق‌الوکاله را هم در بر می‌گیرد.
- چک فقط در تاریخ مندرج یا پس از آن قابل وصول خواهد بود.
- صادرکننده چک باید در تاریخ مندرج در آن، معادل مبلغ مذکور در بانک محال علیه وجه نقد داشته و نباید تمام یا قسمتی از وجهی را که به اعتبار آن چک صادر کرده به صورتی از بانک خارج یا دستور عدم پرداخت دهد.
- هرگاه وجه چک به علل بالا پرداخت نشود بانک مکلف است در برگ مخصوصی مشخصات چک هویت و نشانی کامل صادرکننده را در آن ذکر کند و علل عدم پرداخت را صراحتاً ذکر کند (فقدان موجودی) و آن را به دارنده چک تسلیم کند و بانک مکلف است نسخه دوم این برگ را به آخرین نشانی صاحب حساب ارسال کند.
- اگر که مبلغ موجود در نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد بانک به تقاضای دارنده مکلف است مبلغ موجود را تسلیم کند و در این صورت چک نسبت به مبلغ پرداخت نشده بی محل محسوب میشود و بانک گواهی تقدیم می‌کند.
- وجود چک در دست صادرکننده دلیل پرداخت وجه چک و انصراف از شکایت شاکی است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
چرا انتشارات چراغ دانش
خرید کتاب حقوقی میتواند به عنوان یکی از بهترین راه‌ها برای بهبود دانش حقوقی شما باشد. با خواندن کتاب‌های حقوقی، شما می‌توانید با قوانین و مقررات مربوط به حقوق آشنا شوید و درک بهتری از حقوق و وظایف خود داشته باشید. در اینجا به بررسی روش‌های مختلف خرید کتاب حقوقی می‌پردازیم:
۱٫ خرید آنلاین کتاب حقوقی:
خرید آنلاین، یکی از راحت‌ترین روش‌های خرید کتاب حقوقی است. با این روش، شما می‌توانید به راحتی کتاب‌های مورد نیاز خود را از فروشگاه‌های آنلاین خریداری کنید. برای خرید آنلاین، ابتدا باید به یکی از فروشگاه‌های آنلاین مراجعه کرده و کتاب مورد نظر خود را پیدا کنید. سپس می‌توانید آن را با انتخاب گزینه خرید، به سبد خرید خود اضافه کنید. پس از تکمیل فرآیند خرید، کتاب به آدرس مورد نظر شما ارسال میشود.
۲٫ خرید کتاب حقوقی با ارسال رایگان
خرید کتاب حقوقی با ارسال رایگان نیز یکی از روش‌های متداول است. با این روش، شما می‌توانید به راحتی به کتاب‌های مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنید و از کیفیت بهتر چاپ و جلد آن‌ها بهره‌مند شوید. برای خرید کتاب حقوقی با ارسال رایگان ،کافیست وارد سایت انتشارات چراغ دانش شوید. و با ثبت نام از ما کتاب حقوقی با هر عنوان حداقل یک جلد خرید کنید.تا کتاب شما بدون هزینه پست، برای شما رایگان ارسال شود.
عضویت در خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه ایمیل خود را وارد کنید.
برای خرید کتاب های انتشارات چراغ دانش می توان به نمایشگاه هایی که در سراسر ایران در دادگستری ها و دانشگاه ها عرضه می شود.مراجعه کنید.و کتاب حقوقی را با تخفیف خریداری کنید.
آدرس:
خیابان سهروردی جنوبی، نرسیده به تقاطع مطهری، روبه روی خیابان اورامان، پلاک ۱۷۷
تلفن: ۰۲۱-۸۸۳۰۳۳۹۸
ایمیل:cheraghdanesh@gmail.com
