پرسش: چنانچه خوانده در جلسه اول (مرحله بدوی) دادخواست تقابل ندهد آیا در مرحله تجدیدنظر همراه با دادخواست اعتراض میتواند دادخواست تقابل بدهد در صورت طرح دعوای تقابل همزمان با دادخواست اعتراض مرجع رسیدگی به دعوای تقابل کجاست؟
مطابق مقررات ماده ۱۴۳ قانون آیین دادرسی دادگاهها در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ دادخواست دعوای متقابل باید تا پایان اولین جلسه دادرسی تقدیم شود.
طرح دادخواست متقاضی بعد از جلسه اول مرحله نخستین دادرسی، دادخواست اصلی علیحده تلقی میشود و مورد رسیدگی قرار میگیرد. در فرض سؤال چنانچه محکومعلیه همراه با دادخواست تجدیدنظر، دادخواست تقابلی نیز تقدیم کرده باشد، دادگاه دادخواست تقابل را تفکیک نموده، پرونده تجدیدنظرخواهی را پس از تکمیل و با تبادل لوایح به مرجع تجدیدنظر ارسال میکند و به دعوای متقابل بهعنوان دادخواست اصلی رسیدگی نخستین خواهد کرد.
دادخواست تقابل خارج از موعد قانونی
پرسش: در صورتی که شخصی دادخواست دعوای تقابل را خارج از موعد قانونی مندرج در ماده ۱۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی تقدیم دادگاه کند تکلیف چیست؟
اتفاق نظر
در صورتی که دعوای متقابل خارج از موعد مقرر در ماده ۱۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی تقدیم دادگاه شود دعوای مستقل محسوب میشود و اگر با دعوای اصلی ارتباط کامل داشته باشد به حکم مورد ۱۰۳ و ۱۷ همان قانون با صدور قرار رسیدگی توأم، رسیدگی ادامه خواهد یافت.
نظر کمیسیون نشست قضائی (۱) مدنی
دادخواست دعوای متقابل باید تا پایان اولین جلسه دادرسی تقدیم شود. چنانچه دادخواست در خارج از مهلت مقرر در ماده ۱۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی به دادگاه تقدیم شود، بهعنوان دعوای مستقلی که در مرحله نخستین مطرح شده مورد رسیدگی واقع میگیرد و چنانچه این دعوا با دعوای اصلی ارتباط کامل داشته باشد، دادگاه مطابق مقررات ماده ۱۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی به هر دو دعوا توأماً رسیدگی میکند.
دادخواست تقابل مطالبه اجرت المثل
پرسش: با اعقاد عقد بیع فیمابین فروشنده و خریدار و قبض و اقباض ثمن و مثمن توسط هریک از آنان پس از مدتی ادعای باطل بودن عقد مطرح میشود که با جری تشریفات قانونی حکم بر ابطال عقد مذکور صادر میگردد. متعاقب آن به لحاظ صدور حکم مذکور در خصوص استرداد ثمن به طرفیت فروشنده، خریدار طرح دعوا نموده و در جریان رسیدگی فروشنده هم به طرفیت خریدار به طرح دعوای تقابل مبادرت میکند. حال با توجه بهمراتب فوقالذکر:
۱- آیا ثمن قبض شده باید مورد حکم قرار گیرد یا وجه مذکور با رعایت تورم به نرخ روز محاسبه خواهد شد؟
۲-آیا اجرتالمثل ایام تصرفی مبیع قابل مطالبه است؟
نظر اکثریت
نظر به اینکه از تاریخ عقد تا بطلان از ناحیه دادگاه مبیع و ثمن با اذن طرفین عقد در تصرف هم بوده است، اجرتالمثل و یا خسارت یا تأخیر تأدیه بر آن قابل تصور نیست؛ زیرا ید طرفین چون با اذن بوده است در حکم ید؛ امانی است ولی اگر مبیع مستحقللغیر درآید خریدار مسئول پرداخت اجرتالمثل در حین عقد میباشد اعم از اینکه به بطلان عقد عالم باشد یا جاهل. در خصوص تعلق خسارات تأخیر تأدیه نسبت به ثمن معامله در صورت مطالبه مشتری آن هم پس از بطلان عقد قابل مطالبه در صورت تطبیق با ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی است.
نظر اقلیت
با عنایت به اثر قهقرایی بطلان عقد و نظر به رعایت انصاف قضائی برای مبیع اجرتالمثل و برای مثمن خسارات تأخیر تأدیه از تاریخ انعقاد عقد تعلق میگیرد و ید آنان ید امانی نیست به لحاظ اینکه اذن طرفین تأثیری در ماهیت بطلان عقد که از اول باطل بوده است، ندارد.
نظر کمیسیون نشست قضائی (۴) مدنی
با صدور حکم قطعی به ابطال مبایعهنامه خریدار محق در مطالبه ثمن پرداختی است. لیکن مطالبه اجرتالمثل مجوز قانونی ندارد. ولی با توجه به تورم موجود و اینکه پرداخت وجه دریافتی از طرف فروشنده به درازا کشیده است، خریدار میتواند به استناد ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی با احراز تمکن مدیون و با توجه به تناسب تغییر شاخص سالانه قیمتها که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی تعیین شده حقوق تضییع شده خود را مطالبه نماید.