کتاب دعوای توقیف و فروش حق سرقفلی

کتاب توقیف و فروش سرقفلی در رویه دادگاه ها این مزیت را دارد که علاوه بر این که توقیف سرقفلی، شرایط آن و نحوه طرح دعوا در این باب را بیان می کند، رویه دادگاه ها در این موضوع را نیز دربر دارد. یعنی شما علاوه بر اینکه با خواندن این کتاب می فهمید که شرایط توقیف و فروش سرقفلی چیست؟ چگونه این دعوا باید طرح شود؟ نمونه آراء این موضوع را مشاهده خواهید کرد. مواردی مانند:

•  انواع سرقفلی
• سرقفلی در حسابداری
• حق مالکانه سرقفلی
• فرق سرقفلی با مالکیت
• قانون سرقفلی سال ۹۷، اثبات سرقفلی
• نحوه انتقال سرقفلی مغازه و فروش سرقفلی مواردی هستند که در این کتاب آمده است.

در واقع این کتاب دربردارنده آراء وحدت رویه، آراء اصراری، آراء شعب دیوان عالی کشور، آراء دادگاه های بدوی و تجدیدنظر، نشست های قضایی و نظریات مشورتی در مورد توقیف سرقفلی است.

تعریف لغوی سرقفلی

در فرهنگ لغات در مقابل لفظ سرقفلی، مفاهیم تقریباً مشابهی به چشم می‌‌خورد و در برخی موارد که تفاوتی در تعاریف وجود دارد ناشی از مشتبه شدن مفهوم سرقفلی و حق و کسب و پیشه و تجارت است.

به‌طوری که در فرهنگ معین در مقابل لفظ سرقفلی می‌‌خوانیم: «حقی که بازرگان و کاسب نسبت به محلی پیدا می‌‌کند به جهت تقدم در اجاره، شهرت جمع‌آوری مشتری و غیره»[۲] چنین تعریفی چنانکه در مبحث بعدی روشن خواهد شد بیشتر با مفهوم حق کسب و پیشه و تجارت سازگار است.

مرحوم دهخدا در ذیل لفظ سرقفلی چنین آورده است: «سرقفلی [سَ قُ] [اِ مرکب] چیزی که از کرایه‌دار سرای کرایه حویلی یا دکان بگیرند و آن مزد گشودن قفل است که داخل کرایه نیست (آنندراج) حق آب و گل حقی که مستأجر را پیدا آید در دکان و یا حمام و یا کاروانسرایی و امثال آن و او آن حق را به مستأجر بعد از خود تواند فروخت (یادداشت مؤلف) حاصل مال‌الاجاره این بازار در هر حال مبلغ هزار درهم است بیرون از تکلفات عمال و توقعات عمال و مرسولات حراس و وظایف سقا و سرقفلی سرایدار (ترجمه محاسن اصفهانی)»۲

در فرهنگ نظام نیز در ذیل سرقفلی چنین می‌‌خوانیم: «پولی که علاوه بر کرایه دکان یا خانه یا امثال آن‌ها کرایه کننده‌ در اول به مالک یا به کرایه کننده اول می‌‌دهد.»[۳]

در فرهنگ نفیسی مرحوم ناظم الاطباء مفهوم سرقفلی را چنین بیان می‌‌کند: «وجهی که از کرایه‌دار خانه و دکان علاوه بر کرایه دریافت کنند و آن مزد کشیدن قفل است و داخل در کرایه نیست.»[۴]

در نهایت فرهنگ عمید سرقفلی را پولی می‌‌داند که شخصی به شخصی می‌‌دهد تا خانه یا دکان را که در اجاره دارد به وی واگذار نماید[۵] آنچه از تعاریف ذکر شده برمی‌آید این است که اولاً: مفهوم سرقفلی در لغت هم در خصوص محل مسکونی و هم در خصوص محل تجارت کاربرد داشته است؛

 ثانیاً: از نظر لغوی سرقفلی مبلغی است که به مالک یا مستأجر از طرف مستأجر بعدی پرداخت می‌‌شود و بالاخره گاهی هم سرقفلی را به حق آب و گل و حقی که به جهت جمع‌آوری مشتری و رونق کسب حاصل شده تعریف نموده‌اند. آنچه مسلم است به دست دادن مفهوم اخیر از سرقفلی همان‌طور که بعداً خواهد آمد با معنای حق کسب و پیشه و تجارت موافق‌تر است؛

بنابراین، فرهنگ‌نویسانی که سرقفلی را مبلغی می‌‌دانند که مستأجر به مالک و مستأجر ثانی به مستأجر اول می‌‌پردازد به مفهوم اصطلاحی آن نزدیک‌ترند اگرچه بحث در مبنای پرداخت مبلغ از طرف مستأجر دوم به مستأجر اول این تعریف را هم مواجهه با ایراد خواهد نمود؛ زیرا اگر مبنای پرداخت را جمع‌آوری مشتری و رونق کسب بدانیم مفهوم حق کسب و پیشه نمایان خواهد شد.

نمونه سند اجرایی حق سرقفلی و حق کسب و پیشه

انتقال دهنده: آقای ……………………. فرزند ………………. شماره شناسنامه ……………. با کد ملی ……………………… به نشانی……….  به عنوان محکوم علیه پرونده اجرایی به شماره ………………….

انتقال گیرنده: آقای ……………………. فرزند ………………. شماره شناسنامه ……………. با کد ملی ……………… به نشانی……………………………………  به عنوان برنده مزایده پرونده اجرایی به شماره ………………….

 موضوع: نقل و انتقال اجرای تمامی  حقوق صنفی و سرقفلی و حق کسب و پیشه و تجارت و حقوق فرضی و محرزی و متصوری و …… متعلق به شش دانگ یک باب مغازه واقع در …………………………… جز پلاک ثبتی …………………… متعلق به محکوم‌علیه پرونده فوق‌الذکر با لحاظ تمامی لواحق و متعلقات و توابع شرعی  و عرفی و مشترکات بر اساس قانون تملک آپارتمان­ها.

 توضیح ۱: این سند اجرای طی دستور اجرای احکام دادگاه عمومی حقوقی شعبه ……………………….. به شماره نامه ……………………………… تنظیم و توسط نماینده محترم دادگاه آقای ……………. امضاء گردید.

توضیح ۲: هم‌زمان با سند اجرای که به صورت صلح حقوق می‌باشند سند رسمی اجاره نیز طی شماره ……………… برای انتقال­گیرنده (برنده مزایده) تنظیم و توسط مالک ملک امضاء گردید.