کتاب دعاوی مالی و غیر مالی

کتاب دعاوی مالی و غیر مالی دربردارنده آراء وحدت رویه، آراء اصراری، آراء شعب دیوان عالی کشور، آراء دادگاه های بدوی و تجدیدنظر، نشست های قضایی و نظریات مشورتی در مورد دعاوی مالی و غیرمالی است.

مواردی مانند:

• دعاوی غیرمالی اعتباری چیست
• کتاب مصادیق دعاوی مالی و غیر مالی
• دعاوی الحاقی چیست
• دعوای الزام به تنظیم سند رسمی مالی است یا غیر مالی
• استرداد لاشه چک مالی است یا غیر مالی
• دعوای استرداد جهیزیه مالی یا غیر مالی

ابطال مزایده مالی است یا غیر مالی و  انواع دعاوی مالکیت مواردی هستند که در این کتاب به آن پرداخته شده است.

دعوا به اعتبار مختلف، تقسیم‌بندی شده و تقسیم انواع دعاوی، دارای آثار مختلفی است، یکی از تقسیمات دعوا، تقسیم از حیث مالی و غیرمالی بودن آن می‌باشد که هم بر میزان هزینه دادرسی مؤثر است و هم قابلیت تجدیدنظرخواهی.

از واژه «مال» تعریفی در مقررات یافت نمی‌شود و قانون مدنی صرفاً انواع مال را بیان نموده و تعریفی از مال ارائه ننموده است. «از نظر حقوقی، به چیزی مال گویند که دارای دو شرط اساسی باشد:

۱٫ مفید باشد و نیازی را برآورد، خواه آن نیاز مادی باشد یا معنوی.

۲٫ قابل اختصاص یافتن به شخص یا ملت معین باشد. اشیائی، مانند دریاهای آزاد و هوا و خورشید، از ضروری‌ترین وسائل زندگی است، ولی، چون هیچ کس نمی­تواند نسبت به آن ادعای مالکیت انحصاری کند، مال محسوب نمی‌شود.»[۵]

همان‌گونه که ذکر شد دعاوی به دو دسته «مالی» و «غیرمالی» تقسیم می­شوند و دعاوی غیرمالی نیز دو دسته­ اند: دعوای غیرمالی ذاتی و دعوای غیرمالی اعتباری. از دعوای مالی و غیرمالی نیز تعریفی در مقررات به چشم نمی‌خورد ولی با توجه به مفهوم لغوی و کاربرد آن می­توان دعوای مالی را دعوایی که مربوط به مال و یا حق مالی می‌شود، تعریف نمود.

حق مالی نیز آن است که اجرای آن مستقیماً برای دارنده ایجاد منفعتی نماید که قابل تقویم به پول باشد، مانند حق مالکیت و حق غیرمالی حقی است که هدف آن، رفع نیازهای عاطفی و اخلاقی انسان است و قابل داد و ستد نمی‌باشد؛

مانند حق ابوت و بنوت. تفکیک دعوای مالی و غیرمالی در وهله اول چندان مشکل به نظر نمی‌آید؛ اما چون قانون­گذار برخی دعاوی که ناشی از حق مالی هستند را به‌عنوان دعوای غیرمالی اعتباری در نظر گرفته است، تفکیک و تشخیص دعاوی مالی و غیرمالی، قدری مشکل شده است.

«دعاوی غیرمالی اعتباری»، دعاوی هستند که اگرچه ذاتاً مالی تلقی می­شوند؛ اما تعیین بهای خواسته برای این دعاوی لازم نیست؛ زیرا همان‌گونه که می­دانیم، در دعاوی مالی، تعیین بهای خواسته در دادخواست ضروری است. «دعاوی غیرمالی اعتباری» عبارتند از:

۱٫   دعوای خلع­ید، درصورتی که مالکیت مورد نزاع نباشد؛

۲٫   درخواست افراز، تقسیم و فروش اموال مشاع در صورتی که مالکیت مورد نزاع نباشد؛

۳٫   دعاوی راجع به موجر و مستأجر به استثنای مطالبه اجور؛

۴٫   دعوای مزاحمت و ممانعت از حق و تصرف عدوانی در عین غیرمنقول؛[۶]

۵٫   دعوای استرداد سند، مستند به رأی اصراری شماره ۳۸۸۶ مورخ ۱۰/۱۱/۱۳۴۰ که دعوای استرداد سند را علی الاطلاق، غیرمالی دانسته است.

۶٫   قابل ذکر است در تردید میان مالی یا غیرمالی بودن دعوا، اصل بر غیرمالی بودن آن است؛ اما در رویه عملی، دادگاه‌ها در تردید میان این دو، اصولاً دعوا را مالی تلقی می‌کنند.