پرسش: دادخواستی از جانب وکیل زوجه در سال ۱۳۸۱ به دادگاه تقدیم و در آن تقاضای طلاق از زوج را به لحاظ مجهول‌المکان بودن وی اعلام داشت. دادگاه پس از سیر قانونی از قبیل نشر آگهی و تعیین داور و حتی تحقیقات محلی مبنی بر متواری بودن خوانده، در نهایت گواهی عدم امکان سازش را صادر و حق واخواهی و اعتراض را برای محکوم‌علیه تعیین و پس از نشر آگهی دوم و قطعیت دادنامه در سال ۱۳۸۲ به مرحله اجرا درآمد و صیغه طلاق اجرا شد. اکنون یعنی در تاریخ ۲۴/۱۰/۸۳ محکوم‌علیه پرونده دادخواست واخواهی به دادگاه تقدیم کرده است مبنی بر اینکه من از ماجرا هیچ اطلاعی نداشتم. با توجه به اینکه محکوم‌علیه مقیم کشور سوئد و در آنجا زندگی می‌کرد سؤال این است. آیا دادخواست واخواهی پس از گذشت حدود دو سال آن هم با قطعیت دادنامه قابل استماع است و اگر قابل استماع باشد با توجه به موضوع اشاره شده و با عنایت به اینکه احتمالاً خانم ازدواج کرده، اعاده وضع سابق چگونه است؟
نظر اکثریت
احکام غیابی که به‌صورت واقعی ابلاغ نشده باشند. قطعی نبوده و قابل واخواهی است و داشتن عذر موجه مشمول این وضعیت نمی‌شود بلکه اگر حکم غیابی به‌صورت واقعی ابلاغ شده در صورتی خارج از نوبت قابل واخواهی است که عذر موجه داشته باشند. در فرض سؤال، رأی قابل واخواهی بوده و برای ابطال حکم طلاق باید دادخواست ابطال ازدواج دوم داده شود که در صورت حکم به بطلان نکاح دوم، حکم ازدواج باطل بوده ولی در صورت داشتن فرزند که مشروع است بین طرفین حرمت ابدی نیز ایجاد نمی‌شود.
نظر اقلیت
زوج ابتدا باید عذر موجه خود را ارائه و در صورت پذیرش عذر موجه طبق ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی کیفری دادخواست واخواهی می‌دهد. دادگاه مورد را بررسی می‌کند و حسب مورد حکم صادر می‌کند که به هر حال رأی در دادگاه تجدیدنظر قابل تجدیدنظرخواهی است. اگر حکم غیابی طلاق پس از واخواهی نقض شود و در دادگاه تجدیدنظر نیز تأیید شد و دادخواست ابطال ازدواج دوم نیز صادر و تأیید شود ازدواج دوم باطل اما فرزند حلال‌زاده است.
نظر کمیسیون نشست قضائی مدنی
نظر به اینکه محکوم‌علیه غایب حق دارد از حکم غیابی واخواهی کند و مطابق ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹ مهلت واخواهی برای اشخاصی که مقیم خارج از کشورند دو ماه از تاریخ ابلاغ واقعی خواهد بود، چنانچه اعتراض به حکم غیابی خارج از مهلت مقرر به عمل آمده باشد، محکوم‌علیه غایب باید ثابت کند که عدم اقدام به واخواهی در فرجه مقرر به دلیل عذر موجه بوده است. اگر دادگاه ادعا را موجه تشخیص داد قرار قبولی دادخواست واخواهی را صادر و اگر حکم احراز نشده باشد، اجرای حکم متوقف می‌شود و دادگاه به واخواهی زوج رسیدگی می‌کند. در فرض سؤال هرچند زوج زندگی مشترک را ترک کرده و واخواهی بعد از دو سال و اقامت در کشور خارج ظاهر در ترک زندگی خانوادگی داشته که در واقع ایجاد حالت تعلیق برای زوجه کرده و دادگاه نیز با احراز عسر و حرج زوجه، زوج را اجبار به طلاق کرده است، مع‌الوصف درصورتی‌که اعتراض زوج به حکم غیابی به نظر دادگاه وارد باشد و حکم غیابی الغا و ملغی‌الاثر اعلام شود، زوج باید تقاضای بطلان ازدواج دوم را اقامه و مطرح کند.
مرجع رسیدگی به فسخ نکاح
پرسش: رسیدگی به فسخ نکاح در شرایط فعلی در صلاحیت کدام مرجع قانونی است؟
آیا با توجه به قانون اصلاح تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب دیوان‌عالی کشور صالح به رسیدگی می‌باشد یا دادگاه عمومی؟
به‌موجب ماده واحد قانون اختصاص تعدادی از دادگاه‌های موجود به موضوع اصل ۲۱ قانون اساسی (دادگاه خانواده مصوب سال ۷۶) رسیدگی به فسخ نکاح در صلاحیت دادگاه خانواده می‌باشد[۱] و تجدیدنظران هم در دادگاه تجدیدنظر استان صورت می‌گیرد.
